Odnośnie strat materialnych zachodzi interakcja między ich wielkością i odwracalnością. Silniejsza radość rodzi się, im większa strata odwracalna i przeciwnie, gdy mniejsza strata nieod­wracalna. Możliwość odrobienia szkody ma tutaj pewne znaczenie. Jeżeli strata jest raz na zawsze (zapłakać i zapomnieć), coś ludzi powstrzymuje od cieszenia się z cudzej niedoli, gdy natomiast daje się (potencjalnie) odrobić — wyzwala większe zadowolenie w myśl powiedzenia „a niech przynajmniej teraz pocierpi”. Kto wie, czy za tymi hamulcami i facylitatorami złośliwej radości nie kryje się me­chanizm identyfikacji, czyli świadome czy podświadome wyobra­żenie siebie w podobnej sytuacji. Ostatni aspekt uwzględniany w badaniach dotyczył relacji aktora z nieszczęśnikiem,…

Wyniki zebrane przez Olejarską (1997) od 63 maturzystów i stu­dentów I roku ekonomii, pedagogiki i psychologii (32K i 3IM) ujawniły kilka interesujących zależności. Silniejsza złośliwa radość (dalej radość) ma miejsce wtedy, gdy nieszczęście spotyka kogoś, kto nam wyrządził krzywdę lub z powodu kogo ponieśliśmy stratę. Podobnie jest z tą radością gdy jesteśmy na kogoś źli lub gdy żywi­my do niego zawiść o coś; im większa złość albo zawiść tym więk­sza radość z cudzego nieszczęścia. Rozpatrując wielkość i odwra­calność cudzej straty, np. stracił wszystkie pieniądze zgubił na pływalni złotą obrączkę ślubną, rodzaj szkody (psychiczna, upoko- rżenie vs materialna okazało się, że…

Brak szerszych empirycznych analiz był motywem do próby pod­jęcia badań naświetlających mechanizm albo skromniej rzecz ujmu­jąc, uwarunkowania tej emocji. Wykorzystano w tym celu kwes­tionariusze sytuacji i proszono osoby badane o odpowiedzenie na skali od 1 — „Zdecydowanie nie cieszy mnie to” do 6 — „Zde­cydowanie cieszy mnie to” na zestaw pytań. Przykładem jest nastę­pująca przedstawiona sytuacja: Twojej koleżance zawsze lepiej się powodziło niż Tobie. Miała droższe ubrania, więcej przyjaciół i dużo lepsze oceny niż Ty a w dodatku była strasznie zarozumiała. W sumie użyto 12 rozmaitych sytuacji, uwzględniając następujące aspekty w odpowiedziach: krzywda aktora, czyli badanego (lub jej brak) spowodowana przez tego,…

Na pytanie o porażki, z których ludzie cieszyliby się, gdyby fak­tycznie spotkało to ich wroga, pojawiały się takie wypowiedzi jak zmasakrowane ciało (brrr!), wyrzucenie ze szkoły, uwięzienie, duże wyrzuty sumienia, niezrealizowanie planów życiowych, poniżenie ze strony innych, gorsze oceny, bezgraniczne cierpienie. Jak widać, repertuar tych złośliwych życzeń jest bogaty (w sumie 28 różnych treściowo wypowiedzi) i dosyć ciężkiego kalibru. Emocje, jakie po­jawiły się po „ukaraniu” wroga to poczucie sprawiedliwości, radość, silniejsze poczucie własnej wartości, fałszywe i złośliwe współczu­cie, złośliwa satysfakcja. Ogólniejszy wniosek z tych wypowiedzi to przyznanie, że ludzie mają już gotowe, przemyślane niepowodze­nia, których życzą innym, a szczególnie tym,…

Wiedzą że jest to uczucie paskudne, źle widziane, wcale nie zaskarbiające nam sympatii ze strony innych osób. Nie oznacza to oczywiście, że uczucie jest doświadczeniem rzad­kim. W niepublikowanych badaniach ankietowych autora na pytanie „Opisz sytuację, kiedy cieszyłeś się z cudzego nieszczęścia” stu­denci I roku odpowiadając anonimowo ujawnili po pierwsze, że bez wyjątku każdy kiedyś przeżył takie uczucie (i je pamięta) a po dru­gie, że lista cudzych nieszczęść wywołujących złośliwą radość jest niezmiernie rozległa — od śmierci matki (podaję to bez pomyłki) do złamania paznokcia. Najczęstszymi doświadczeniami były niepo­wodzenia związane ze szkołą, jak na przykład niedostanie się na studia, oblanie egzaminów, złe…

Wówczas istnieje duża szansa, że złośliwa radość w nas się obudzi. Złośliwa radość jest pewnym substytutem zemsty, o czym wspomnę, omawia­jąc to równie ciekawe uczucie. Złośliwa radość ma jakąś łatwość rodzenia się w małych mia­steczkach, w których wszyscy się znają i które nie dają szerszego pola do pięcia się na drabinie społecznego stratum. Niedostanie się na studia, niepowodzenia rodzinne itp. stają się znane ogółowi. Po­nieważ szczególnych sukcesów nie widać, bo miasteczko nie oferuje takich możliwości, to dla poprawienia swojego samopoczucia ludzie będą bardziej podatni na radość z cudzego potknięcia. Tam, gdzie jest atmosfera awansu, możliwości zdobywania czegoś poza, tam też większa…

Komentując to zdarzenie, chciałbym raz jeszcze dodać, iż zawiść pojawia się u ludzi każdego rodzaju, a kto wie czy nie bardziej u tych, którzy m aj ą, jak w przypadku niebiednych dentystów. Ma­teriał i styczne nastawienie w życiu jest dobrą glebą dla przeżywania zawiści. Można tylko optymistycznie Czytelnika uspokoić, że wraz z wyższym poziomem dojrzałości emocjonalnej, wraz z wyższą in­tegracją osobowości (standardy, normy, wartości), ta atawistyczna reakcja Mefistofelesowej radochy może ulec wyciszeniu, a może całkowicie zaniknąć. Ten wniosek odnosi się oczywiście do sytu­acji neutralnych stosunków między aktorem a adresatem emocji. Nieneutralna sytuacja będzie wtedy, gdy Ten Inny, któremu się nie  poszczęściło, jest…

Pod wpływem poprawiania maszynopisu i myślenia „emocjami” zapy­tałem, „Czy inni dentyści nie zawiszczą pani tego standardu?”. Po czym wyjaśniłem motyw mojego pytania. Na co właścicielka gabi­netu:„Proszę pana, spotkaliśmy się z zawiścią ogromną. Niech pan posłucha. Na otwarcie tego gabinetu wydaliśmy przyjęcie w sobotę, na które zeszła się śmietanka zawodowa” I dodaje „Już więcej bym takiego przyjęcia nie wydała, bo się przekonałam jacy ludzie są”. Oglądali, komentowali, niby gratulowali, ale nie wierzę tym wypo­wiedziom, bo w oczach czuło się zawiść. Że co, taka młoda i dokto­rat i taki gabinet…A kosztował nas wiele. Mieszkanie słabo urządzone, samo­chód stary. Postawiłam na gabinet. W…

W przypadku gdy czujemy zawiść, a jej mechanizm już nieco poznaliśmy, wówczas nieszczęście innego jak gdyby redukuje naszą zawiść i cieszymy się z pozbycia się tej marnej emocji. Ale to tak dopowiadam dla pocieszenia tych, którzy złośliwą radość czują. Raczej, co jest bliższe prawdy psychologicznej — cieszą się nie z uwolnienia od własnej zawiści ale z nieszczęścia przyjaciela w myśl diabelskiego rachunku — im jemu gorzej tym mnie lepiej. Emocja poprzednia z całym swoim ładunkiem została tylko od­mieniona na inną jakość (por. reverse theory, Apter, 1989). Im sil­niejsza była zawiść tym silniejsza teraz radość z cudzego nieszczęś­cia. I jedna marna…

Wyniki badań Wojciszke (1997) sugerują iż radość z cudzego niepowodzenia pojawia się równie często wówczas, gdy było ono uwarunkowane brakiem umiejętności jak też przekroczeniem norm.. A jest zasdnicza różnica między sytuacją, gdy komuś się nie powie­dzie na skutek pogorszenia sprawności wzrokowej, manualnej czy intelektualnej, a niepowodzeniem warunkowanym przyczynami mo­ralnymi, np. wplątanie się (przy świadomości, że postępuje się nie­moralnie) w aferę finansową motywowane chęcią szybkiego i du­żego zysku. Ludzie zdają się jednak nie rozróżniać między kompe­tencjami a moralnością, między sprawnością i intencjami osoby, któ­rą spotkało niepowodzenie, albo nie biorą tego zróżnicowania pod uwagę i w każdym wypadku czyjeś niepowodzenie sprawia im…